Zespół Cushinga – endokrynologiczne wyzwanie

Zespół Cushinga (hiperkortyzolemia) to rzadkie schorzenie endokrynologiczne wywołane chorobą nadnerczy – narządu umiejscowionego nad górnym biegunem nerek. Polega na nadmiernej produkcji przez korę nadnerczy hormonów (kortykosteroidów). Może również pojawić się w sytuacji przewlekłego stosowania kortykosteroidów w przebiegu innych chorób (np. reumatoidalnego zapalenia stawów). Zespołu Cushinga nie należy mylić z chorobą Cushinga – ta występuje wówczas, gdy za nadmierną ilość hormonów kory nadnerczy odpowiada nie choroba nadnerczy a przysadka mózgowa. Nieleczony zespół Cushinga wpływa na rozwój cukrzycy i osteoporozy, upośledzenie funkcji i choroby przysadki mózgowej, prowadzi do powstania wrzodu trawiennego i niepłodności.

Diagnostyka

W celu postawienia prawidłowej diagnozy w zakresie zespołu Cushinga niezbędne jest wykonanie dokładnych badań: morfologii krwi, badania biochemicznego krwi (sód, potas, glukoza), stężenia hormonów: kortyzolu i kortykotropiny (ACTH) we krwi, badania wykluczającego przyczynę choroby ze strony przysadki mózgowej (chorobę Cushinga), USG jamy brzusznej z badaniem stanu nadnerczy lub tomografię komputerową jamy brzusznej. W niektórych przypadkach wskazane jest również wykonanie badań głowy, oceniających stan przysadki mózgowej (rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, prześwietlenie RTG).

Zespół Cushinga – objawy

Tycie i niemożność zrzucenia dodatkowych kilogramów mimo odchudzania (diety i ćwiczeń fizycznych) zawsze powinny niepokoić. Zespół Cushinga najczęściej objawia się otyłością w centralnej części ciała. Jest ona na tyle charakterystyczna, że na podstawie wyglądu ciała można zakładać występowanie choroby. U osób dotkniętych zespołem Cushinga tkanka tłuszczowa umiejscowiona jest na karku, nad obojczykami, na twarzy (tzw. twarz księżycowata) i brzuchu. Jednocześnie dochodzi do zaniku tkanki mięśniowej, co powoduje, że kończyny zarówno dolne, jak i górne stają się nieproporcjonalnie chude.

Inne objawy choroby widoczne są na skórze, w zakresie układu kostnego i mięśniowego oraz w psychice chorego. Są to:
– pocienienie grubości skóry,
– podatność skóry na zasinienia i infekcje,
– rozstępy skórne, najczęściej u młodszych chorych, o różowo-fioletowym kolorze, które pojawiają się na brzuchu, pośladkach, udach, a także piersiach i ramionach,
– rumień występujący na twarzy,
– obrzęknięte powieki,
– łojotok i trądzik,
– osłabienie i zanik mięśni,
– rozwijająca się osteoporoza,
– bóle kości i kręgosłupa odczuwane podczas wykonywania codziennych czynności,
– złamania patologiczne kości i kręgosłupa,
– obniżenie odporności organizmu,
– nadciśnienie tętnicze,
– cukrzyca,
– odczuwanie lęku,
– depresja,
– zmęczenie,
– chwiejność emocjonalna,
– podatność na stres,
– u mężczyzn zmniejszenie popędu płciowego, niedobór hormonów skutkujący niewykształceniem drugo-  i trzeciorzędowych cech płciowych (hipogonadyzm),
– u kobiet rzadkie występowanie miesiączek lub ich brak, nadmierne owłosienie twarzy, klatki piersiowej, brzucha (hirsutyzm), obniżone libido, powiększenie łechtaczki.

Leczenie

Leczenie zespołu Cushinga polega na spowodowaniu zmniejszenia wydzielania kortykosterydów. Może być to farmakoterapia, leczenie operacyjne i radioterapia. Jeśli powodem zespołu Cushinga jest przyjmowanie kortykosterydów w związku z innymi chorobami, należy pod nadzorem lekarza zmniejszać stopniowo dawki leku i najlepiej całkowicie je wyeliminować. Stan zdrowia pacjenta powinien być cały czas monitorowany. Jeśli schorzenie zostało spowodowany chorobą Cushinga, najczęściej dokonuje się usunięcia obu nadnerczy i poddaje się pacjenta terapii zastępczej, która musi trwać do końca życia. Jeżeli powodem hiperkortyzolemii jest guz nadnerczy, wykonuje się jego chirurgiczne usunięcie i przeprowadza miejscową radioterapię. Radioterapię przeprowadza się również w sytuacji, gdy nie jest możliwe usunięcie guza. Leczenie zespołu Cushinga polega także na leczeniu chorób wynikających z tego schorzenia: cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, osteoporozy i zaburzeń lipidowych.

Fot. Shutterstock