Tarczyca to bardzo ważny narząd złożony z dwóch płatów umiejscowiony w okolicy szyi. Odpowiada za produkcję hormonów tarczycy, tyroksyny (T4), trójjodotyroniny (T3) i kalcytoiny, które są niezbędne do procesów metabolizmu zachodzących w każdej komórce organizmu. Działanie tarczycy jest regulowane przez tyreotropinę (TSH) – hormon wydzielany przez przysadkę mózgową. Pobudza on tarczycę do produkcji hormonów, które z kolei hamują wydzielanie TSH. Tym samym hormon wydzielany przez przysadkę mózgową i hormony tarczycy nawzajem stoją na straży swoich prawidłowych poziomów. Drugim mechanizmem regulującym prawidłowe wydzielanie hormonów jest działanie układu nerwowego, który w wyniku reakcji obronnej organizmu w sytuacji stresu pobudza wydzielanie hormonów. Niedoczynność tarczycy jest chorobą tarczycy polegającą na niedostatecznej produkcji hormonów. Wpływa na cały organizm. Nieleczona niedoczynność prowadzi do groźnych dla zdrowia i życia powikłań: chorób układu sercowo-naczyniowego, nawracających infekcji, niedokrwistości, zaburzeń lękowych i depresji. Może również skutkować nawracającymi poronieniami i niepłodnością. W skrajnych sytuacjach grozi śpiączką metaboliczną (spowolnieniem pracy serca, znacznym spadkiem ciśnienia krwi, niedotlenieniem i hipotermią), która stanowi bezpośrednie zagrożenie życia.
Spis treści
Kto choruje najczęściej
Niedoczynność tarczycy to najczęściej spotykane schorzenie tarczycy. Dotyka ok. 5% kobiet i 1% mężczyzn do 60 roku życia. Tendencja do je wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem, chociaż na niedoczynność chorują również osoby młode i dzieci.
Objawy niedoczynności tarczycy
Niedoczynność tarczycy objawia się w sposób niespecyficzny. Imituje różne schorzenia, dlatego jej diagnoza nie jest taka oczywista i powoduje, że nawet u ok. 50% osób chorych pozostaje nierozpoznana i nieleczona.
Objawy uogólnione to:
– wzrost masy ciała przy dotychczasowym lub nawet zmniejszonym apetycie,
– uczucie zimna,
– odczuwanie zmęczenia i apatii,
– szybkie męczenie się,
– pogorszenie pamięci,
– spowolnienie ruchowe,
– kłopoty z koncentracją,
– występowanie obrzęku ciała związane z zatrzymania w organizmie wody.
Objawy związane z poszczególnymi narządami to:
– sucha, łuszcząca się, blada skóra,
– wypadanie i łamliwość włosów,
– obrzęk w obrębie tarczycy spowodowany niedoborem jodu w organizmie,
– zmian tembru głosu, chrypka,
– kłopoty ze słuchem,
– spadek tętna i ciśnienia krwi,
– niewydolność krążenia,
– zmniejszenie ilości wydzielanego potu,
– zmniejszenie ilości wydalanego moczu,
– zaparcia,
– spadek popędu płciowego i libido,
– zaburzenia miesiączkowania, poronienia, niepłodność,
– chwiejność emocjonalna, depresja.
Powody niedoczynności tarczycy
Ze względu na przyczynę choroby można wyróżnić niedoczynność:
– pierwotną,
– wtórną,
– trzeciorzędową.
Te trzy rodzaje niedoczynności wynikają z różnych schorzeń.
Jakie badania diagnostyczne należy wykonać
Podstawowym badaniem pozwalającym stwierdzić niedoczynność tarczycy jest badanie hormonalne stężenia we krwi TSH. Podwyższony poziom TSH wymaga sprawdzenia poziomu tyroksyn (T4). Pierwotna niedoczynność tarczycy objawia się podwyższonym stężeniem TSH przy jednoczesnym obniżonym poziomie T4, wtórna i trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy – obniżonym stężeniem TSH i obniżonym poziomem T4 oraz ,T3.
Lekarz może zlecić również badanie stężenia przeciwciał przeciwtarczycowych (anty-TPO, anty-TG), informujących o ewentualnym zapaleniu tarczycy lub chorobie Hashimoto, USG tarczycy i jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, EKG serca.
Jak się leczy niedoczynność tarczycy
Leczenie niedoczynności tarczycy polega przede wszystkim na podawaniu hormonów tarczycy, które nie są przez nią produkowane w wystarczającej ilości. Najczęściej stosuje się lewotyroksynę – lek wytwarzany syntetycznie, dostępny pod wieloma nazwami handlowymi. Jego regularne stosowanie prowadzi do unormowania stężenia TSH i w efekcie do ponownej prawidłowej pracy organizmu. Lek podaje się najczęściej dożywotnio, ponieważ wyzdrowienie z niedoczynności tarczycy zdarza się wyjątkowo rzadko i tylko w przypadku określonych przyczyn jej wystąpienia. Do końca życia również chory musi wykonywać kontrolne badania stężenia TSH, na odstawie których lekarz modyfikuje dawkę leku.
Dieta może być pomocna
W niedoczynności tarczycy dieta powinna być lekkostrawna i prawidłowo zbilansowana. Ma to znaczenie ze względu na problemy z utrzymaniem prawidłowej wagi. Osoby chore powinny jeść dużo warzyw i owoców, chude mięso, produkty mleczne i tłuszcze roślinne. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów zwierzęcych i węglowodanów. Dobrze jest dostarczać organizmowi dużo jodu, pierwiastka biorącego udział w produkcji hormonów tarczycy. Najlepszym źródłem jodu są morskie ryby i owoce morza. Źródłem jodu jest także jodowana sól kuchenna i niektóre wody mineralne.
Fot. Shutterstock
