Koronarografia – co to jest i kiedy się ją stosuje?

Pod pojęciem koronarografii kryje się badanie rentgenowskie układu naczyniowego i sercowego, nazywane również angiografią tętnic wieńcowych, czyli po prostu ich prześwietleniem.

Jest to podstawowe badanie diagnostyczne (nie lecznicze!) stosowane w celu rozpoznania choroby niedokrwiennej serca i/lub oceny jej zaawansowania. Polega ono na podaniu do tętnic wieńcowych kontrastu, czyli środka cieniującego, który pochłania promienie rentgenowskie i umożliwia uwidocznienie tętnic za pomocą prześwietlenia RTG właśnie.

Koronarografia jest badaniem inwazyjnym i wymaga minimum dwu dobowej hospitalizacji. Jak wygląda zabieg angiografii tętnic wieńcowych? Jakie są wskazania i przeciwwskazania do jego wykonania?

Koronografia czy koronarografia?

Bardzo popularne jest skracanie nazwy badania z “koronarografii” do “koronografii”. Poprawna, stosowana przez lekarzy nazwa to koronarografia – koronografia to potoczne określenie zabiegu.

Skoro jesteśmy przy kwestiach związanych z nazewnictwem, wyjaśnijmy od razu, co kryje się pod pojęciem choroby niedokrwiennej serca, w diagnozowaniu której stosuje się zabieg koronarografii.

Otóż choroba niedokrwienna serca to zespół objawów chorobowych, które są konsekwencją przewlekłego stanu niedostatecznego zaopatrzenia serca w tlen i substancje odżywcze. Ta obecnie obowiązująca nazwa nawiązuje bezpośrednio do jej przyczyn. Wcześniej w nazewnictwie schorzenia panował bałagan i stosowano m.in. nazwy: dusznica bolesna i choroba wieńcowa (ta druga nazwa wciąż jest bardzo popularna).

Jakie są wskazania i przeciwwskazania do zabiegu koronarografii?

Koronarografia stosowana jest przede wszystkim w celu rozpoznania lub wykluczenia choroby niedokrwiennej serca, a w przypadku rozpoznania choroby – również do oceny jej stopnia zaawansowania.

Dzięki zabiegowi koronarografii możliwe jest dokładne zlokalizowanie zmian w tętnicach wieńcowych, co umożliwia optymalne dobranie metod leczenia. Koronarografię wykonuje się więc nie tylko w procesie diagnostycznym, ale również przed ewentualny, zabiegiem rewaskularyzacji, czyli poszerzania i udrażniania zwężonych naczyń krwionośnych.

Zabieg koronarografii jest inwazyjny i wymaga hospitalizacji. Jakie są wskazania do jego wykonania, a jakie przeciwwskazania? Wskazania do poddania się koronarografii

Koronarografię zleca się i wykonuje w celu:

• diagnostyka choroby niedokrwiennej serca (jej rozpoznanie lub wykluczenie);
• ocena zaawansowania zmian w tętnicach wieńcowych;
• ocena lokalizacji zmian w tętnicach wieńcowych.

Wskazaniem do zlecenia i wykonania koronarografii są:

• podejrzenie istotnych zmian w tętnicach wieńcowych;
• rozpoznana stabilna dławica piersiowa (inaczej: dusznica piersiowa, czy duszności i dolegliwości bólowe odczuwane w okolicach mostka);
• zawał mięśnia sercowego (z uniesieniem odcinka ST);
• ostry zespół wieńcowy u osób z grupy podwyższonego ryzyka (przede wszystkim mężczyzn w wieku średnim i starszych, z nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą i/lub hipercholterolemią);
• choroby serca (niewydolność serca, wady zastawkowe), w przypadku których istnieje podejrzenie, że na ich rozwinięcie się miało wpływ niedokrwienie mięśnia sercowego;
• tętniak aorty lub rozwarstwienie aorty – koronarografię przeprowadza się, jeśli wiedza o stanie tętnic wieńcowych jest istotna dla dobrania odpowiedniego leczenia;
• diagnostyka wrodzonych lub nabytych wad rozwojowych tętnic wieńcowych;
• nawrót niedokrwienia po przeprowadzonym leczeniu (rewaskularyzacji);
• po nagłym zatrzymaniu krążenia, którego etiologia jest nieznana.

Przeciwwskazania do poddania się koronarografii

Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonania koronarografii jest brak zgody pacjenta. Poza tym istnieje szereg przeciwwskazań względnych (ewentualna decyzja o wykonaniu zabiegu diagnostycznego musi być poprzedzona szerokimi konsultacjami lekarskimi).

Przeciwwskazania względne to m.in.: choroby nerek (zwłaszcza zaawansowane), obrzęk płuc, skaza krwotoczna (zwłaszcza silna), ciężka niedokrwistość, ciężkie nadciśnienie tętnicze, świeżo przebyty udar mózgu i przewlekła choroba nowotworowa, uczulenie na kontrast, a także brak współpracy pacjenta.

Jak przebiega koronarografia?

Po wejściu na salę operacyjną na klatce piersiowej pacjenta przyklejane są elektrody EKG, dzięki którym możliwe będzie monitorowanie stanu serca podczas zabiegu.

Dostęp do naczyń wieńcowych można uzyskać przez pachwinę (tętnicą udową) lub przez nadgarstek (tętnicą promieniową) – w zależności od wcześniejszych ustaleń, wybrana okolica jest depilowana (w razie potrzeby) oraz dezynfekowana, a następnie znieczulana miejscowo.

Kolejnym krokiem jest nacięcie skóry i nakłucie tętnicy igłą angiograficzną, przez którą lekarz wprowadza prowadnik. Po wprowadzeniu prowadnika igła jest usuwana, a po prowadniku wprowadzana jest specjalna plastikowa rurka (tzw. koszulka naczyniowa), którą będzie podawany kontrast.

Lampa RTG przez cały czas monitoruje zarówno wprowadzanie cewnika (rurka wykonana jest z materiału pochłaniającego promieniowanie rentgenowskie), jak i kontrastu (jego podanie i proces wypełniania naczyń krwionośnych).

Kontrast podczas całego zabiegu podawany jest kilkukrotnie do lewej i prawej tętnicy wieńcowej. Kontrast miesza się z krwią i płynie przez naczynia wieńcowe – wszelkie przeszkody (zwężenia i zamknięcia światła naczyń) są rejestrowane na monitorze RTG. Całość badania jest rejestrowana i może być później dowolnie odtwarzana przez lekarza i pacjenta.

Ile trwa zabieg koronarografii?

Zabieg najczęściej trwa około 30 minut.

Czy koronarografia jest bolesna?

Zabieg najczęściej jest bezbolesny, a pacjent może odczuwać delikatny dyskomfort. Wszelkie niepokojące odczucia należy zgłaszać lekarzowi wykonującemu zabieg.

Przez około 30 sekund po podaniu kontrastu pacjent może mieć wrażenie rozchodzącego się po ciele ciepła – mija ono samoistnie. Ból o średnim natężeniu może towarzyszyć wprowadzaniu koszulki naczyniowej, którą będzie podawany kontrast.

Czy koronarografia wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym?

Zabieg wykonywany jest bez znieczulenia, może być konieczna współpraca pacjenta z lekarzem wykonującym badanie. Przed zabiegiem pacjent może otrzymać środek, który obniży stres i napięcie. Miejsce, w którym będzie zakładane dojście jest znieczulane miejscowo.

Czy podczas badania lekarz może wykonać dodatkowy zabieg? Jaki?

Jeżeli w trakcie koronarografii lekarz stwierdzi istotne zwężenie lub zamknięcie światła w obrębie tętnicy wieńcowej – może podjąć decyzję o przeprowadzeniu angioplastyki wieńcowej (tzw. balonikowania) z opcjonalnym wszczepieniem stenu.

Pozwala to w ramach jednej inwazyjnej procedury dodatkowo udrożnić zwężone naczynia.

Jak przygotować się do koronarografii?

Do zabiegu koronografii kwalifikuje pacjenta lekarz, na podstawie wywiadu lekarskiego oraz wyników szeregu badań (m.in. EKG, Holter EKG, ECHO serca, tekst wysiłkowy).

Koronarografia jest zabiegiem inwazyjnym, dlatego należy zaplanować zaszczepienie się na WZW typu B (minimum 3 miesiące przed planowanym zabiegiem). Przed zabiegiem należy skonsultować z lekarzem możliwość przyjmowania / konieczność odstawienia ewentualnych leków. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Na zabieg należy zgłosić się na czczo.

Czy to badanie jest ryzykowne?

Koronarografia jest badaniem inwazyjnym i obarczonym ryzykiem powikłań, które mogą dotyczyć około 3-5 pacjentów na 1000. Do najczęstszych powikłań koronarografii należą: krwiak w okolicy wkłucia oraz tętniak rzekomy tętnicy, przez którą wprowadzano prowadnicę.

Ryzyko rośnie wraz z wiekiem pacjenta oraz liczbą i zaawansowaniem chorób współistniejących (np. cukrzycy, niewydolności nerek, nadciśnienia). Do rzadkich i bardzo rzadkich powikłań należą m.in.: czasowe upośledzenie czynności nerek (kontrast jest substancją bardzo obciążającą nerki) lub mózgu, uszkodzenia naczyń krwionośnych, zawału serca lub zatrzymania akcji serca.